glomerüler filtrasyon ne demek?
Glomerüler Filtrasyon
Glomerüler filtrasyon, böbreklerde gerçekleşen ve kanın süzülerek idrarın ilk aşamasının oluşturulduğu hayati bir süreçtir. Bu işlem, glomerulus adı verilen kılcal damar yumağı ve Bowman kapsülü arasında gerçekleşir.
Süreç Nasıl İşler?
- Kan Akışı: Kan, afferent arteriol yoluyla glomerulus'a gelir.
- Yüksek Basınç: Glomerulus içindeki kan basıncı (glomerüler hidrostatik basınç), Bowman kapsülü içindeki basınca göre daha yüksektir. Bu basınç farkı, su ve küçük moleküllerin glomerulus kılcal damarlarının duvarlarından Bowman kapsülüne geçmesini sağlar.
- Filtrasyon Bariyeri: Glomerulus kılcal damarlarının duvarları ve Bowman kapsülü arasındaki filtreleme bariyeri üç katmandan oluşur:
- Endotel tabakası: Kılcal damar duvarını oluşturan delikli (fenestralı) endotel hücreleri.
- Bazal membran: Endotel ve podositler arasında yer alan, protein ve glikoproteinlerden oluşan bir tabaka.
- Podositler: Bowman kapsülünün iç yüzeyini kaplayan ve ayak uzantıları (ayakçıklar) aracılığıyla filtrasyon aralıkları oluşturan özel hücreler.
- Süzülen Maddeler: Su, glikoz, amino asitler, elektrolitler (sodyum, potasyum, klorür vb.), üre, kreatinin gibi küçük moleküller bu bariyeri geçerek Bowman kapsülüne süzülür.
- Süzülmeyen Maddeler: Kan hücreleri (alyuvarlar, akyuvarlar, trombositler) ve büyük proteinler (albumin gibi) normalde bu bariyeri geçemez ve kanda kalır.
- Glomerüler Filtrasyon Hızı (GFR): Birim zamanda böbreklerin glomerüllerinden süzülen sıvı miktarıdır. GFR, böbrek fonksiyonlarının önemli bir göstergesidir.
Önemli Faktörler:
- Glomerüler Hidrostatik Basınç: Glomerulus içindeki kan basıncı.
- Bowman Kapsülü Basıncı: Bowman kapsülü içindeki sıvı basıncı.
- Onkotik Basınç: Kandaki proteinlerin (özellikle albumin) neden olduğu ozmotik basınç.
- Afferent ve Efferent Arteriollerin Çapı: Bu arteriollerin çapındaki değişiklikler glomerüler kan akışını ve dolayısıyla GFR'yi etkiler.
- Mezangiyal Hücreler: Glomerulus içindeki bu hücreler, kasılarak kılcal damar yüzey alanını değiştirebilir ve GFR'yi etkileyebilir.
Klinik Önemi:
Glomerüler filtrasyonun bozulması, böbrek hastalıklarının erken bir belirtisi olabilir. Glomerüler filtrasyon hızının (GFR) ölçülmesi, böbrek fonksiyonlarının değerlendirilmesinde önemli bir rol oynar.
İlgili Kavramlar: